Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev Ázerbayjan Respublikası Prezidenti Ilham Álievtiń mirát etiwine bola 6-7-oktyabr kúnleri ámeliy sapar menen usı mámlekette boldı.

Prezident Shavkat Mirziyoev 7-oktyabr kúni Túrkiy mámleketler shólkemi Mámleket basshıları keńesiniń Gabala qalasında bolıp ótken gezektegi májilisine qatnastı.
Ázerbayjan Respublikası Prezidenti Ilham Álievtiń basshılıǵında ótken ilajda Qazaqstan Respublikası Prezidenti Qasım-Jomart Toqaev, Qırǵız Respublikası Prezidenti Sadir Japarov, Túrkiya Respublikası Prezidenti Rejep Tayyip Erdoǵan, Túrkmen xalqınıń milliy jetekshisi, Túrkmenstan Xalıq Másláháti Baslıǵı Gurbanguli Berdimuhamedov, Vengriya Bas ministri Viktor Orban, Túrkiy mámleketler shólkeminiń bas xatkeri Kubanichbek OmurÁliev hám basqa da rásmiy shaxslar da qatnastı.
Kún tártibine muwapıq, shólkem sheńberindegi kóp táreplemeli birge islesiwdiń búgingi jaǵdayı hám perspektivaları boyınsha pikir alısıldı, ámeliy sherikliktiń áhmiyetli máseleleri dodalandı.
Mámleketimiz basshısı sóziniń aldında Ázerbayjan Prezidentine áyyemnen Ullı jipek jolındaǵı áhmiyetli sawda hám mádeniyat oraylarınan biri bolǵan Gabala qalasında sammit joqarı dárejede shólkemlestirilgeni ushın shın júrekten minnetdarshılıq bildirdi.
– Siziń tikkeley baslamańız benen biz keyingi jılları zamanagóy Ázerbayjannıń kóplegen aymaqlarına bardıq. Gózzal Qarabaǵ kún sayın abat bolıp atırǵanına, Shusha, Xankendi, Aǵdam qalalarındaǵı úlken dóretiwshilik jumıslardıń gúwası boldıq. Álbette, jaqın doslarıńız sıpatında bul unamlı processler bizlerdi oǵada quwandıradı, – dedi mámleketimiz basshısı.
Ázerbayjan hám Armeniya arasında qol qoyılǵan Tınıshlıq deklaraciyası shólkem mámleketlerine sawda, ekonomika, transport hám gumanitarlıq tarawlarda birge islesiw ushın keń imkaniyatlar ashıp atırǵanı ayrıqsha atap ótildi.
Mámleketimiz basshısı, sonday-aq, Qırǵız Respublikası Prezidenti Sadir Japarovqa TMShǵa nátiyjeli basshılıq etkeni hám birge islesiwdi jańa basqıshqa alıp shıǵıwǵa qosqan múnásip úlesi ushın minnetdarshılıq bildirdi.
Sammit kún tártibine óter eken, Ózbekstan jetekshisi búgingi xalıqaralıq jaǵdayǵa qısqasha túsinik berdi. Bul retki májilis qıyın geosiyasiy ózgerisler, dúnyada hám regionda qáwipsizlikke qáwip-qáterler kúsheyip atırǵan sharayatta ótip atırǵanı atap ótildi.
– Jaqında Nyu-York qalasında bolıp ótken Birlesken Milletler Shólkemi Bas Assambleyasınıń yubiley sessiyasındaǵı dúnya jetekshileriniń shıǵıp sóylegen sózleri hám kózqarasları da zamanagóy dúnyanıń siyasiy hám qáwipsizlik arxitekturası boyınsha birdey poziciya joq ekenligin jáne bir márte kórsetti, – dedi mámleketimiz basshısı.
Usı kózqarastan, global basqarıw sistemasın tereń reformalaw hám jetilistiriw, BMSh hám Qáwipsizlik Keńesiniń rolin arttırıw, sonday-aq, xalıqaralıq jumıslarda rawajlanıp atırǵan mámleketlerdiń dawısın kúsheytiw zárúr ekenligi jáne bir márte atap ótildi.
Evraziya kontinentinde barǵan sayın háwij alıp atırǵan, sońı kórinbey atırǵan kelispewshilik hám urıslar Shólkem mámleketlerine unamsız tásir kórsetip atırǵanı atap ótildi. Gaza sektorındaǵı apatshılıq, Ukraina átirapındaǵı jaǵday, Irannıń yadro baǵdarlaması mashqalası, Awǵanstandaǵı turaqlılıq máseleleri úlken qáweter oyatpaqta.
Ózbekstan basshısı dúnyanıń qúdiretli mámleketleriniń ádil dúnya tártibin qáliplestiriw, óz-ara isenim hám qáwipsizlikti támiyinlew baǵdarındaǵı umtılısların hám jańa rejelerin qollap-quwatladı.
Global jaǵdaydı tereń tallaw hám zárúr qararlar qabıl etiw maqsetinde TMSh mámleketleri sırtqı siyasiy uyımları hám arnawlı xızmetleri basshılarınıń qospa ushırasıwların ótkeriw hám bunday formattaǵı birinshi májilisti kelesi jılı Samarqand qalasında shólkemlestiriw usınıs etildi.
Ózbekstan jetekshisi qısqa múddette jedel rawajlanıp atırǵan abıraylı xalıqaralıq strukturalar qatarına kirgen Túrkiy mámleketler shólkeminiń ornı hám áhmiyeti barǵan sayın artıp atırǵanın atap ótti. Joqarı dárejedegi siyasiy sóylesiw keńeyip, óz-ara isenim bekkemlenip atırǵanı, birgeliktegi joybarlar hám gumanitarlıq baǵdarlamalar jedel ámelge asırılıp atırǵanı bunnan derek beredi.
Búgingi kúnde TMSh sheńberinde 35 ten aslam baǵdarda ámeliy birge islesiw alıp barılmaqta. Óz-ara sawda kólemi turaqlı artıp barmaqta hám 2030-jılǵa barıp eki esege kóbeyiwi kútilmekte.
Mámleketimiz basshısı óziniń shıǵıp sóylegen sóziniń tiykarǵı bóliminde ámeliy birge islesiwdi bunnan bılay da keńeytiwdiń anıq máselelerine toqtap ótti.
Shólkemniń abırayın hám potencialın arttırıw, jaqın keleshekte onıń nátiyjeli birge islesiw maydanı sıpatındaǵı rolin kúsheytiw tiykarǵı wazıypa ekeni atap ótildi.
– Bul baǵdarda Túrkiy mámleketler arasında strategiyalıq sheriklik, máńgi doslıq hám tuwısqanlıq haqqındaǵı kelisimdi tezirek kelisip, qabıl etiw tárepdarımız. Álbette, bul áhmiyetli kelisim birge islesiwimizdi rawajlandırıw jolında tiykarǵı siyasiy hújjet sıpatında tuwısqan xalıqlarımızdı jáne de jaqınlastırıw, ámeliy baylanıslardı jańa basqıshqa alıp shıǵıwda bekkem tiykar bolıp xızmet etedi, – dedi mámleketimiz jetekshisi.
Kóp táreplemeli sheriklikti keńeytiw hám jedellestiriw maqsetinde Túrkiy mámleketler shólkemin 2030-jılǵa shekem rawajlandırıw strategiyası hám onı ámelge asırıw boyınsha óz aldına “jol kartası”n islep shıǵıw usınıs etildi. Bul hújjetlerde tómendegi anıq baǵdarlar hám ilajlardı sáwlelendiriw zárúrligi atap ótildi.
Birinshiden, sawda-ekonomikalıq baylanıslardı rawajlandırıw hám sanaat kooperaciyasın tereńlestiriw.
Ózbekstan Prezidenti jaqın keleshekte TMSh sheńberinde sawda, biznes hám óz-ara investiciyalar ushın eń qolaylı sharayatlar, huqıqıy tiykar hám infrastruktura jaratıwdı názerde tutatuǵın Jańa ekonomikalıq imkaniyatlar mákanın qáliplestiriw áhmiyetli ekenligin jáne bir márte atap ótti.
Ámeliy birge islesiwdi izbe-iz rawajlandırıw hám anıq joybarlardı islep shıǵıw, atap aytqanda, Túrkiy investiciya qorı sheńberindegi rejelerdi kelisiw maqsetinde Túrkiy mámleketlerdiń ekonomikalıq sheriklik boyınsha turaqlı keńesin shólkemlestiriw áhmiyetli ekenligi atap ótildi. Turaqlı tiykarda jumıs alıp baratuǵın bul strukturaǵa Shólkem mámleketleri Bas ministrleriniń orınbasarları basshılıq etiwi múmkin. Keńestiń Joybarlaw ofisin Tashkent qalasında jaylastırıw usınıs etildi.
Ózbekstan basshısınıń atap ótkenindey, tómendegi máseleler Keńestiń turaqlı itibarında bolıwı kerek:
– Túrkiy mámleketler Sanaat alyansın dúziw hám sol arqalı mashina qurılısı, taw-kán sanaatı, elektrotexnika, neft-ximiya, farmacevtika, jeńil, azıq-awqat sanaatı, qurılıs materialların islep shıǵarıw tarawlarında jetekshi kompaniyalardıń kooperaciya joybarların alǵa qoyıwǵa járdemlesiw;
– óz-ara sawda kólemin jáne de arttırıw hám texnikalıq reglamentlerdi jaqınlastırıw maqsetinde “Túrkiy jasıl koridorlar” elektron sistemasın engiziw;
– “jasıl” energetika, “jasıl” vodorod hám ammiak boyınsha joybarlardı birgelikte ámelge asırıw, aldınǵı texnologiyalar, standartlar hám wákilliklerdi tartıw, mámleketlik-jeke menshik sheriklik mexanizmlerin keńnen engiziw ushın “Jasıl transformaciya” koncorciumın shólkemlestiriw;
– strategiyalıq minerallar shiyki zat bazasın rawajlandırıw tiykarında qosımsha qunlı ónimler islep shıǵarıw.
Sonıń menen birge, “shiyki zat – qayta islew – ilim hám texnologiyalar – tayar ónim” principi tiykarında ámeliy birge islesiw baǵdarlamasın qabıl etiw áhmiyetli ekenligi atap ótildi.
Ekinshiden, azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlew. Bar potencialdı esapqa alǵan halda, TMSh mámleketleri organikalıq awıl xojalıǵı ónimlerin islep shıǵarıw hám jetkerip beriw boyınsha dúnya jetekshilerine aylanıwı múmkin.
FAOnıń tallawına bola, búgingi kúnde jáhán organikalıq ónimler bazarınıń kólemi 225 milliard dollardan artadı hám keleshekte bul kórsetkish hár jılı 10 procentke ósiwi kútilmekte.
Sapalı hám ótimli organikalıq ónimler islep shıǵarıw ushın ilimiy-izertlew hám selekciya, sanaat kooperaciyası hám logistika baylanısların kúsheytiw zárúr ekenligi atap ótildi.
– Keleshekte organikalıq ónimlerimiz dúnya bazarına birden-bir brend penen shıǵıwı múmkin. Bul baǵdarda awıl xojalıǵı ministrlerimiz qadaǵalawında Ekspertlik jumısshı topardı shólkemlestirip, dáslepki “pilot” joybarlardı tańlap alıw hám mámleketlerimizde ámelge asırıwdı usınıs etemiz, – dedi Ózbekstan jetekshisi.
Úshinshiden, transport jaǵınan óz-ara baylanıslılıqtı kúsheytiw hám xalıqaralıq tranzit koridorların rawajlandırıw tarawında muwapıqlastırılǵan siyasattı ámelge asırıw.
Mámleketimiz jetekshisi Orta koridordı izbe-iz rawajlandırıw baǵdarındaǵı rejelerdi qollap-quwatlap, bul baǵdardıń básekige shıdamlılıǵın támiyinlew hám biznes jámiyetshiligi ushın eń qolaylı sharayatlar jaratıw áhmiyetli ekenin atap ótti.
Usı mániste, qolaylı tranzit tariflerin qollanıw, zamanagóy transport infrastrukturasın rawajlandırıw hám sanlı bajıxana tártip-qaǵıydaların engiziw úlken áhmiyetke iye.
Orta koridor qurılıp atırǵan Qıtay – Qırǵızstan – Ózbekstan temir jolı hám perspektivalı Transawǵan koridorı menen baylanıssa, úlken regionda kóp tarmaqlı, strategiyalıq magistral jollar sisteması jaratıladı.
Transport tarawına baylanıslı bul baslamalardıń barlıǵı 12-noyabr kúni Tashkent qalasında bolıp ótetuǵın Multimodal tasıwlar boyınsha xalıqaralıq forum sheńberinde hár tárepleme dodalanıwı rejelestirilgen.
Tórtinshiden, keń kólemli sanaat hám infrastruktura joybarların ámelge asırıw ushın nátiyjeli finanslıq qurallardı engiziw.
Ózbekstan Prezidenti Túrkiy investiciya fondınıń jumısın keńeytiw, IRB, ETRB hám basqa da xalıqaralıq jáne milliy finans institutları menen Strategiyalıq birge islesiw baǵdarlamasın qabıl etiw baslamasın alǵa qoydı.
Besinshiden, turaqlı rawajlanıwdıń áhmiyetli drayverlerine aylanıp atırǵan jasalma intellekt, sanlastırıw hám kreativ ekonomikanı rawajlandırıw.
Bul baǵdarlardaǵı háreketlerdi birlestiriw maqsetinde jasalma intellekt hám kreativ ekonomika tarawlarındaǵı joybarlardı ámelge asırıw boyınsha “jol kartası”n qabıl etiw usınıs etildi.
Mámleketimiz basshısı Ózbekstanda Túrkiy dúnya xalıqaralıq kórgizbesin ótkeriw baslamasın alǵa qoydı.
Altınshıdan, “Jawızlıqqa qarsı – aǵartıwshılıq” principi tiykarında ilim hám bilimlendiriw tarawındaǵı birge islesiwdi jańa basqıshqa alıp shıǵıw.
2025-2026-jıllarda mámleketimiz 100 den aslam bilimlendiriw mákemelerin birlestirgen Túrkiy universitetler awqamına basshılıq etetuǵını atap ótildi. Kelesi hápte Tashkentte awqam Bas assambleyasınıń májilisi bolıp ótedi.
Ózbekstan basshılıq dáwirinde “Túrkiy ilim hám innovaciyalar kúnleri”n ótkeriw niyetinde.
Ózbekstan Prezidenti ilim hám bilimlendiriw tarawlarındaǵı birge islesiwdi bekkemlew, qábiletli ilimpazlardıń izertlewlerin xoshametlew maqsetinde mámleketimizde Túrkiy mámleketler xalıqaralıq universiteti óz jumısın baslap atırǵanın málim etti. Mámleketimiz basshısı onıń tiykarında Birgeliktegi izertlewlerdi qollap-quwatlaw baǵdarlamasın islep shıǵıwdı usınıs etti.
Jetinshiden, jaslar arasında jat hám buzǵınshı ideyalardıń tarqalıwınıń aldın alıw.
Usı múnásibet penen Túrkiy mámleketler mákanında ekstremistlik hám radikal ideologiyaǵa qarsı gúresiw boyınsha Háreketler rejesin qabıl etiw usınıs etildi.
Ózbekstan, sonday-aq, islomofobiyanıń barlıq kórinislerine qarsı gúresiwge qaratılǵan tıǵız sóylesiwdi dawam ettiredi.
Bunnan tısqarı, Shólkem sheńberinde jaslar arasında ekologiyalıq bilimler boyınsha birgeliktegi ilajlardı islep shıǵıw áhmiyetli ekeni atap ótildi.
Ózbekstan jetekshisi jáne bir áhmiyetli máselege itibar qarattı.
– Biz kelesi jılı ullı shayır hám oyshıl Áliysher Nawayınıń 585 jıllıǵı jáne ullı Ázerbayjan shayırı Nizamiy Gánjawiy tuwılǵan kúniniń 885 jıllıǵın keńnen belgileymiz. Mine, usı ullı tulǵalardıń adamgershilik, óz-ara doslıq hám awızbirshilik haqqındaǵı ideyaları, biybaha ádebiy miyrasın keńnen úgit-násiyatlaw maqsetinde “Nizamiy Gánjawiy hám Áliysher Nawayı dóretiwshiligi – Túrkiy dúnya ruwxıy turmısında” atamasında xalıqaralıq ilimiy konferenciya ótkeriwdi usınıs etemiz, – dedi mámleketimiz basshısı.
Májiliste sırt mámleketler delegaciyalarınıń basshıları da shıǵıp sóyledi.
Sammit juwmaǵında Shólkemge aǵza mámleketler arasındaǵı óz-ara paydalı birge islesiwdi bunnan bılay da keńeytiwge qaratılǵan birgeliktegi qarar hám hújjetler toplamı qabıl etildi.
Usınıń menen Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoevtiń Ázerbayjanǵa ámeliy saparı juwmaqlandı.
Gabala xalıqaralıq aeroportında joqarı mártebeli miymandı Ázerbayjan Prezidenti Ilham Áliev shıǵarıp saldı.

ÓzA