Húrmetli delegaciyalar basshıları!

Bárinen burın, Túrkmenstan Prezidenti húrmetli Serdar Gurbangulievich Berdimuhamedovqa hám Túrkmenstan xalqınıń Milliy jetekshisi, Xalıq Másláháti Baslıǵı húrmetli Gurbanguli Myalikgulievich Berdimuhamedovqa shın júrekten qabıllaǵanı hám búgingi konferenciyanı joqarı dárejede shólkemlestirgeni ushın shın kewlimnen minnetdarshılıq bildiremen.
Bul forumnıń Túrkmenstannıń baslaması menen Birlesken Milletler Shólkemi tárepinen járiyalanǵan Xalıqaralıq tınıshlıq hám isenim jılında, Kaspiy ájayıbatı – gózzal Avazada ótkerilip atırǵanı úlken mánige iye.
Ózbekstan tuwısqan Túrkmenstannıń Turaqlı rawajlanıw maqsetlerine erisiw, global hám regionallıq turaqlılıq hám abadanlıqtı támiyinlewge qaratılǵan háreketlerin joqarı bahalaydı hám bekkem qollap-quwatlaydı.
Birlesken Milletler Shólkeminiń Bas xatkeri Antoniu Guterrish mırzaǵa teńizge shıǵıwǵa imkaniyatı joq mámleketlerdiń mashqalaların tiykarǵı xalıqaralıq másele sıpatında alǵa qoyıwǵa jeke itibar kórsetip kiyatırǵanı ushın ayrıqsha minnetdarshılıq bildiremen.
Biz Avaza siyasiy deklaraciyasın tolıq qollap-quwatlaymız hám on jıllıq Háreketler baǵdarlamasın ámelge asırıwda belsene qatnasamız.
Húrmetli ánjuman qatnasıwshıları!
Búgingi konferenciyada dodalanıp atırǵan máseleler bárshemiz ushın turmıslıq áhmiyetke iye.
Mámleketimiz teńiz kommunikaciyalarına tek ǵana bir neshe mámleketlerdiń aymaǵı arqalı shıǵıwı múmkin ekenligin atap ótiw kerek. Biz ushın derlik úsh mıń kilometr qashıqlıqta jaylasqan portlardan geografiyalıq uzaqlıq bir qatar obektiv mashqalalardı payda etpekte. Bular – joqarı tarifler, transport koridorları hám infrastrukturalardıń ótkeriw imkaniyatınıń sheklengeni, sonday-aq, basqa mámleketlerdiń bajıxana-tranzit siyasatına baylanıslılıǵında kózge taslanbaqta.
Jáhán bankiniń maǵlıwmatlarına bola, transport qárejetleriniń úlkenligi hám tranzit sistemasınıń turaqsızlıǵı sebepli Oraylıq Aziya regionı hár jılı jalpı ishki ónimniń eki procentine shekem shıǵınǵa ushıramaqta. Logistika qárejetleri ónimlerdiń ulıwma bahasında 60 procentke shekem jetpekte. Bul san dúnyadaǵı ortasha kórsetkishlerden bir neshe esege joqarı.
Sol sebepli isenimli jańa tranzit koridorları hám logistika infrastrukturasın rawajlandırıw Oraylıq Aziyada turaqlı rawajlanıwdıń áhmiyetli faktorına aylanbaqta.
Búgin bizdi birlestirgen kún tártibi fundamental másele – ádillik máselesine baylanıslı. Bul – teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketlerge dúnya ekonomikasında teńdey sharayatlarda qatnasıw imkaniyatın támiyinlew bolıp esaplanadı.
Bul oǵada áhmiyetli wazıypanı sheshiw ushın úsh principial shártti orınlaw zárúr. Olar – turaqlı rawajlanıw tiykarı sıpatında infrastrukturanı modernizaciyalaw, tranzit mashqalaların saplastırıw maqsetinde óz-ara baylanıslılıqtı kúsheytiw, global teń huqıqlılıqtıń áhmiyetli elementi bolǵan rawajlanıw huqıqın támiyinlew bolıp esaplanadı.
Usı maqsette Ózbekstanda sońǵı jılları, jeke menshik sektordı jedel tartqan halda, zamanagóy transport-logistika tarmaqların qurıw boyınsha sistemalı qádemler taslanǵanın ayrıqsha atap ótpekshimen.
Mámleketimiz logistika ashıq-aydınlıǵı máselelerinde joqarı dinamika kórsetpekte. Sawda-transport processlerin sanlastırıw baǵdarında kompleksli ilajlar ámelge asırılmaqta.
Ekonomikada strukturalıq reformalar, sawda sistemasınıń liberallastırılǵanı hám investiciyalıq ortalıqtıń túp-tiykarınan jaqsılanǵanı salmaqlı nátiyjeler bermekte. Báseki arttı, innovaciyalıq rawajlanıw jedellesti.
Oraylıq Aziyada óz-ara isenim hám sheriklik jańa dárejege kóterilgeni bolsa jedel ózgerislerge kúshli túrtki bermekte.
Házirgi kúnde regionımızda birden-bir transport-logistika mákanı qáliplespekte. Oraylıq Aziyanı Shıǵıs hám Batıs, Arqa hám Qubla arasındaǵı tolıq tranzit xabına aylandırıw ushın baǵdarlama hám joybarlar ámelge asırılmaqta.
Sońǵı jıllarda óz-ara sawda kólemi 4,5 esege, investiciyalar bolsa eki esege arttı. Birgeliktegi kárxanalardıń sanı bes esege kóbeydi.
Usı jılı sheriklerimiz benen birgelikte Qıtay – Qırǵızstan – Ózbekstan temir jolınıń qurılısına kiristik. Ózbekstan – Túrkmenstan – Iran – Túrkiya transport koridorında júk tasıw kólemi sezilerli dárejede ósti.
Húrmetli konferenciya qatnasıwshıları!
Búgin ulıwma qáwip-qáter hám mashqalalardı jeńip ótiw boyınsha anıq, ámeliy hám institucionallıq jaqtan támiyinlengen qararlar oǵada áhmiyetli bolıp esaplanadı.
Usı múnásibet penen Ózbekstan tómendegilerdi usınıs etedi.
Birinshiden, xalıqaralıq transport koridorların hám infrastrukturasın jedel rawajlandırıw ushın muwapıqlastırılǵan háreketler zárúr.
Biz Ózbekstan – Awǵanstan – Pakistan temir jolın qurıw joybarın tayarlaw hám ámelge asırıwdı jedellestiriw tárepdarımız. Bul perspektivalı koridordı qurılıp atırǵan Qıtay – Qırǵızstan – Ózbekstan temir jol magistralı menen baylanıstırıw keń regionımızda jańa sawda-ekonomikalıq mákan hám turaqlı transport infrastrukturasın qáliplestiriw ushın úlken imkaniyatlar ashadı.
Biz, sonday-aq, Orta koridordı rawajlandırıwǵa tiykarǵı áhmiyet qaratamız. Onı tolıq iske qosıw ushın, birinshi gezekte, kelisilgen tranzit siyasatı, tártip-qaǵıydalardı ápiwayılastırıw hám konteynerlerde júk tasıw ushın qolaylı tariflerdi engiziw áhmiyetli.
Ekinshiden, Birlesken Milletler Shólkeminiń qáwenderliginde teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketler ushın Tranzit kepillikleri haqqındaǵı globallıq kelisimdi islep shıǵıwdı usınıs etemiz.
Bunday mexanizm portlar hám kommunikaciyalardan ádil paydalanıw shártlerin támiyinleydi, júk tasıwda qáwip-qáterlerdi azaytadı, global logistikada teńsizlikti azaytıwǵa xızmet etedi.
Úshinshiden, iri infrastruktura joybarların qarjılandırıw ushın beyimlesiwsheń investiciya qurallarına talap barǵan sayın artıp barmaqta.
Oraylıq Aziya mámleketleriniń transport infrastrukturasın rawajlandırıw ushın zárúr bolǵan investiciyalar jılına derlik 40 milliard dollar, dep bahalanbaqta.
Usı múnásibet penen Birlesken Milletler Shólkeminiń qáwenderliginde Teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketlerdiń logistika integraciyasına járdemlesiw qorın shólkemlestiriwdi usınıs etemiz. Bul qorǵa donor mámleketler, xalıqaralıq rawajlanıw institutları hám global baǵdarlamalardıń resursların keńnen tartıw maqsetke muwapıq.
Tórtinshiden, teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketlerdiń Global ázzilik indeksin islep shıǵıw baslamasın alǵa qoyamız.
Bul mámleketlerimizdiń tranzit baǵdarındaǵı sheklengen imkaniyatların qalıs kórip shıǵıw hám házirgi sharayatlardan kelip shıǵıp, xalıqaralıq finanslıq-texnikalıq baǵdarlamalardı keńeytiw hám resurslardı nátiyjeli bólistiriwdiń tásirsheń quralına aylanadı.
Eń tiykarǵısı – bul indeks mámleketlerimizdiń básekige shıdamlılıǵı hám isbilermenlik ortalıǵın ádil bahalawda esapqa alınıwı kerek.
Besinshiden, Ózbekstanda agrar tarmaqtı rawajlandırıw ushın Innovaciyalıq xabtı jaratıw boyınsha usınısımızdı ámelge asırıw principiallıq áhmiyetke iye, dep esaplaymız.
Bul xab beyimlesiwsheń agrotexnologiyalardı engiziw, suwdı únemlew hám azıq-awqat qáwipsizligin támiyinlewge baylanıslı innovaciyalıq joybarlardı alǵa qoyıw, óz-ara bilim hám tájiriybe almasıwǵa xızmet etedi.
Altınshıdan, ulıwma qáwip-qáterlerdi birgelikte saplastırıw boyınsha anıq usınıslar islep shıǵıwǵa mámleketlerimizdiń jetekshi ekspertleri hám “aqıl orayları”n jedel tartıw áhmiyetli.
Bul baǵdarda xalıqaralıq ánjuman hám dógerek sáwbetlerin ótkeriwdi usınıs etemiz. Bunday ilajlardıń kún tártibine mámleketlerimizdiń global óndiris shınjırlarına tereń integraciyasın támiyinlew, jasalma intellekt hám sanlı texnologiyalardı jedel rawajlandırıw, transshegaralıq investiciyalardı keńeytiw hám startaplardı qollap-quwatlaw máselelerin kirgiziw múmkin.
Ózbekstan, sonday-aq, teńizge shıǵıw jolına iye bolmaǵan mámleketler ushın Xalıqaralıq tallaw orayınıń jumısına qosılıw niyetinde.
Húrmetli delegaciyalar basshıları!
Global bazarlarǵa shıǵıw hámme ushın teń bolıwı kerek. Bul – tek ǵana ekonomikalıq zárúrlik emes, al birinshi gezekte, turaqlı rawajlanıwdıń áhmiyetli faktorı, xalıqaralıq qatnasıqlarda isenim hám birge islesiw shárti bolıp esaplanadı.
Ózbekstan globallıq rawajlanıwdıń jáne de ádalatlı arxitekturasın qáliplestiriw baǵdarında konstruktivlik hám uzaq múddetli sheriklikke bárqulla ashıq hám tayar ekenin sizlerge jáne bir márte bildirmekshimen.

ÓzA