Ózbekstan Jazıwshılar awqamında Mirtemir tuwılǵan kúniniń 115 jıllıǵına baǵıshlanǵan ádebiy-aǵartıwshılıq ánjuman bolıp ótti.

Ánjuman qatnasıwshıları dáslep paytaxtımızdaǵı «Shıǵatay» qábirstanına barıp, ustaz dóretiwshiler, sonıń ishinde, Ózbekstan xalıq shayırı Mirtemir jerlengen orındı zıyarat etti.
Lirik shayır dóretiwshiligine baǵıshlanǵan ánjumanǵa ádebiyattanıwshılar, ilimpazlar, shayırlar, student-jaslar, Mirtemirdiń jaqınları, tuwısqanları mirát etildi.
Jazıwshılar awqamı baslıǵınıń birinshi orınbasarı Minhojiddin Mirza Mirtemir haqıyqatqa, óz isenimine, ádebiyatqa sadıqlıǵı, erkin sózli qálem iyesi, qatal awqam dáwirinde kóplegen shákirtlerine mehir hám itibar kórsetken dóretiwshi sıpatında oǵada qádirli ekenin atap ótti.
– Mirtemir ómiri dawamında óz xalqınıń dárti hám arzıw-ármanları menen jasap dóretiwshilik etken shayır, – dedi awqam baslıǵınıń birinshi orınbasarı Minhojiddin Mirzo. – Ótken XX ásir ádebiyatınıń ustaz Maqsud Shayxzada, Hamid Álimjan, Ǵafur Ǵulam, Aybek, Abdulla Qahhar sıyaqlı wákillerin qanday húrmet penen eslesek, ustaz Mirtemir de áne, usınday ullı dóretiwshiler qatarında bolǵan ótkir qálem iyesi edi. Ustaz perishtedey kishipeyil, ápiwayı, insaplı, keńpeyil, jas dóretiwshilerge, ulıwma, adamlarǵa júdá mehriban insan edi. Dáwirler ótti, biraq Mirtemirdiń dóretpeleri sol qálpinde. Ustaz Mirtemirdiń dóretiwshiligi xalıq dóretiwshiligi, miyrasınan nár alǵan edi. Onıń qosıqları búgingi jarqın kúnlerdiń ármanı, ıqlası menen jazılǵan dóretiwshilik úlgileri bolıp esaplanadı.
Ádebiy ánjumanda Ózbekstan xalıq shayırı Abdulla Sher, ádebiyattanıwshı ilimpaz Suvon Meli, Ózbekstanda xızmet kórsetken mádeniyat xızmetkeri, belgili shayır Sharifa Salimova, jazıwshı hám publicist Almosxon Ahmedova, ádebiyattanıwshı ilimpaz Zuhriddin Isomiddinov Mirtemirdiń qanshelli xalıqshıl, shákirtleri kóp, biymálel hám házirgi kúnde dóretiwshiligi anaw-mınaw shayırlardan bir emes, biraz joqarı dárejedegi ullı shayır bolǵanın ayrıqsha atap ótti.
– Mirtemir ustazday ápiwayı, haq kewil, kishipeyil, qálbi teńizdey tereń dóretiwshini tabıw qıyın, – dedi belgili shayır Sharifa Salimova. – Ustaz shayır, jazıwshı hám sonıń menen birge sheber dilmash ta edi. Olardıń bir qatar awdarma qosıqları ádebiyat ıqlasbentleriniń qálbinde elege shekem ornalasıp qalǵan. 60- jıllarda muń-qayǵılı ruwxtaǵı qosıqlardı basıp shıǵarıw usınıs etilmeytuǵın edi. Mirtemirdiń óz anasına arnalgan «Qapalıq» qosıǵı bir neshe jerlerde basılmay qaladı. Negizinde bul qosıq analarǵa bolǵan miyrim-shápáátke tolı edi. Qosıqtıń ataması avtordıń kelisimi menen Zulfiya tárepinen «Anajanım» dep ózgertiledi hám ol «Saodat» jurnalında basıp shıǵarıladı.
– Ótken ásirdiń 70-jıllarında Til hám ádebiyat institutı ádebiyat orayına aylanǵan edi, – dedi ádebiyattanıwshı ilimpaz Zuhriddin Isomiddinov. – Mirtemirdiń ózi jazǵan dóretiwshilik úlgilerinen kóre, awdarma shıǵarmaları kóp. Bul bolsa, sol zulım dúzimniń dóretiwshiler basına salǵan awır kúnleri menen tıǵız baylanıslı. Sebebi, dóretiwshiniń hár bir qatarınan joq jerden ayıp tabıw sol dáwirge say edi. Mirtemir ustaz poeziya úlgilerin óziniń túpnusqasınan da joqarıraq dárejede awdarma isleytuǵın edi.
Haqıyqatında da, shayırdıń perzenti Mirza Tursunovtıń aytıwınsha, 80-jıllardıń basında Mirtemir shańaraǵına belgili qırǵız jazıwshısı Shıńǵıs Aytmatov keledi. Ol «Manas» dástanın Mirtemir túpnusqadan da jaqsı hám jetik awdarǵanın ayrıqsha minnetdarshılıq penen atap ótken edi.
Maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, Mirtemir Umarbekovich Tursunov 1910-jıl 30-mayda Qazaqstannıń Shımkent wálayatı, házirgi Túrkstan rayonınıń Iqan awılında tuwılǵan. Shayır Mirtemir laqabı astında dóretiwshilik penen shuǵıllanǵan. Eski tártiptegi mektepte oqıǵan, 1921-1923-jılları Tashkenttegi Almaiy atındaǵı mektep-gimnaziyada oqıǵan.
1932-jılı Samarqandtaǵı Pedagogikalıq akademiyanıń jámiyettanıw hám ádebiyat fakultetin tamamlaǵan. 30-jıllardıń qara kóleńkesi onıń basına da kóp awır kúnlerdi saldı. Mirtemir belgisiz sebeplerge baylanıslı repressiyaǵa ushıraǵan.
Tez arada, azat etilgen, baspalarda, teatrda, gazetada redaktor bolıp islegen. Ol hár qıylı oqıw orınlarında sabaq bergen, Ózbekstan Jazıwshılar awqamınıń keńesgóyi bolǵan. Shayır bul jaqtı dúnyanı 1978-jılı yanvar ayında tárk etken. 1979-jılı Mirtemir «Tawday súyenishim» shıǵarması ushın Hamza atındaǵı Mámleketlik sıylıq penen sıylıqlanǵan. Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń pármanına muwapıq, 2001-jılı «Buyuk xizmatlari uchun» ordeni menen sıylıqlanǵan.
Onıń «Shuǵlalar qoynında» (1928), «Qaynawlarım» (1931), «Paytaxt» (1936), «Ósh» (1944), «Jańa qosıqlar» (1947), «Tańlamalı shıǵarmaları» (1958) hám basqa kitapları, «Meni esle», «Aytıwlarǵa qaraǵanda, qalamda bir gózzal bar», «Kirpiklerim», «Seni tınıshsızlandırmayman», «Portret», «Jeńis» (1929), «Jar salıw» (1932), «Barat» (1930), «Xidir» (1932), «Dilkusho», «Suw qızı» (1937), «Aysánemniń toyında» (1938), «Kózi» (1939) sıyaqlı qosıqları ádebiyattıń haqıyqıy ıqlasbentlerine jaqsı belgili. Mirtemir Pushkin, Nekrasov, Rustaveli, Abay, Maqtumqulı hám Berdaqlardıń shıǵarmaların ózbek tiline awdarma islegen.
Ánjumanda Mirtemirdiń dóretiwshiligi haqqında hár tárepleme sóz etildi. Shayırdıń perzentleri hám aqlıqları dóretiwshiniń esteligin ardaqlaw baǵdarındaǵı itibar ushın minnetdarshılıq bildirdi.

Nazokat Usmonova,
Oybek Pardaev (suratlar), ÓzA