Prezident Shavkat Mirziyoevtiń basshılıǵında 16-yanvar kúni investiciyalardı keńnen tartıw hám eksport kólemin arttırıw baǵdarındaǵı jumıslardıń nátiyjeliligi hám keleshektegi tiykarǵı wazıypalardı dodalaw boyınsha videoselektor májilisi bolıp ótti.

Mámleketimizdegi ashıq-aydınlıq, kúshli investiciya siyasatı nátiyjesinde ekonomika turaqlı ósip kelmekte. Atap aytqanda, 2024-jılı jalpı ishki ónim 6,5 procentke artıp, 115 milliard dollarǵa jetti. Sırt el investiciyası 1,6 ese ósip, derlik 35 milliard dollardı quradı. Bahası 10 milliard dollarlıq 242 iri hám orta joybarlar iske qosıldı. Еksport birinshi márte 27 milliard dollarǵa jetti.
Ótken jılı taw-kán, neft-gaz, ximiya, awıl xojalıǵı tarawlarında investiciya 2 esege artqan. 50 rayonǵa 100 million dollardan kóp investiciya kirip kelgen.
Sın kózqarasta ótken májiliste tarawdaǵı artta qalıwshılıqlar hár tárepleme tallandı.
Toqımashılıq sanaatı, «Óztransgaz», «Ózmetkombinat», «Ózsuwtámiynat» sistemasında investiciya kórsetkishleri tómenlegen. Еkologiya, Awıl xojalıǵı, Sanlı texnologiyalar, Transport, Qurılıs, Densawlıqtı saqlaw, Sport, Mádeniyat, Joqarı bilimlendiriw, Mektepke shekemgi hám mektep bilimlendiriwi ministrlikleri alıp kelgen investiciya hám grantlar imkaniyatqa jarasa emes.
Ayırım rayon hákimleri investiciya hám eksport máselesin óz halına taslap qoyǵanı kórsetip ótildi. Sonıń ishinde, Beruniy, Qaraózek, Qońırat, Peshku, Yangiabad, Qamashı, Xanqa, Shavat, Romitan, Diyqanabad, Mirishkor, Shıraqshı, Narpay, Nurabad hám Gúlistan rayonları hám Ahangaron qalası hákimlerine sógis járiyalandı. Jumısında awır kemshiliklerge jol qoyǵanı ushın Sırdárya wálayatı hákimi Akmaljon Mahmudaliev lawazımınan bosatıldı.
Májiliste investiciya hám eksport boyınsha bıyılǵı tiykarǵı wazıypalar belgilendi.
Bárinen burın, bul másele aymaqlar kesiminde kórip shıǵıldı. 27 rayonda investiciya kólemi 200 million dollardan artıwı esap-sanaq etilgen. Biraq 10 rayonda reje 40 million dollarǵa da jetpeydi. Juwapkerlerge usı rayonlarda jańa joybarlardı qáliplestirip, investiciyanı kóbeytiw boyınsha tapsırma berildi.
Qarjılardıń nátiyjeliligine ayrıqsha toqtap ótildi. Máselen, sońǵı jeti jılda kirgizilgen 120 milliard dollar investiciya esabınan 6 mıńnan artıq kárxana iske qosılǵan. Tallap kórilgende, hár 1 mıń dollar investiciya jılına ortasha 530 dollar qosımsha qun jaratpaqta. Bul kórsetkish taw-kán sanaatında 700 dollarǵa jetken.
Biraq neft-gaz, metallurgiya hám qurılıs materialları tarawlarında investiciyanıń nátiyjeliligi salıstırmalı tómen. Aymaqlardan bolsa Sırdárya, Buxara hám Qaraqalpaqstanda usınday jaǵday.
Jańadan ashılǵan 92 kárxanada úskeneler qollanılmay turǵanı ushın kreditler qaytıwı keshikpekte. 105 isbilermen alıp kelgen úskeneler bajıxana qoymaxanalarında turmaqta.
Prezident investiciyanıń nátiyjeliligin arttırıw aymaq hám tarmaq basshılarınıń tiykarǵı wazıypası bolıwı kerek ekenligin atap ótti.
– Bul ekonomikamızdıń ósiwine úlken túrtki beredi. Kepillengen satıp alıw esabınan, júdá kóp jańa jumıs orınları jaratıladı, valyuta únemlenedi hám uqsas tarawlar rawajlanadı. Onı hákimler jaqsı túsinip, hár bir joybardıń «ishine kirip», jumıstı nátiyjeli shólkemlestiriw kerek,-dedi Shavkat Mirziyoev.
Isbilermenlerdiń qatnsıwında yarmarkalar ótkerip, jańa ónimlerdi ózlestiriw iri investiciyalıq joybarlarda jergilikli ónimlerdiń úlesin kóbeytiw boyınsha kórsetepeler berildi.
Mámleketimizde isbilermenler klası keńeyip, xalıqaralıq sheńberge shıqpaqta. Rawajlanǵan kárxanalarımız sırt elden tikkeley qarjı alıp keliwdi basladı. Onı qollap-quwatlaw maqsetinde, Prezident pármanı menen, Sawda-sanaat palatasında Isbilermenlerge sırtqı qarjı bazarlarına shıǵıwǵa járdemlesiw orayı shólkemlestirildi. Endi bunnan paydalanıp, kóbirek isbilermenler sırt elden qarjı tartıwǵa úyretiletuǵını aytıldı.
Bıyıl xalıqaralıq qarjı institutlarınıń esabınan 5 milliard 200 million dollarlıq jumıslar rejelestirilgen. Olardı óz waqtında ámelge asırıw ushın Bas ministrdiń basshılıǵında ayrıqsha shtab shólkemlestiriletuǵını belgilendi.

Evropa tikleniw hám rawajlanıw banki menen 1 milliard 100 million dollar, Islam rawajlanıw banki menen 1 milliard dollarlıq joybarlar názerde tutılǵan. Juwapkerlerge usı bankler menen mámleket kepilisiz joybarlardı kóbeytiw, qarjı tartıwda isbilermenlerge járdemlesiw tapsırıldı.
Investiciya nátiyjeliliginiń kórsetkishlerinen biri – eksport. Máselen, erkin ekonomikalıq zonalardaǵı kárxanalar kirgizgen investiciyasına qarap, jeńillik almaqta. Bul ózine túser bahanı azaytıw, eksportqa shıǵıwǵa xızmet etiwi kerek.
Ótken jılı 22 erkin ekonomikalıq zonadaǵı 589 kárxana 42 trillion sumlıq ónim islep shıǵarǵan. Biraq tovarlardıń tek ǵana 18 procenti sırtqı bazarlarǵa satılǵan, 372 kárxana ulıwma eksport etpegen.
Sonıń ushın endi tek ǵana eksportqa isleytuǵın erkin ekonomikalıq zonalar shólkemlestiriletuǵını atap ótildi. Olarda sırt el brendleri menen joqarı qunlı, sırtqı bazarlarda ótimli ónimler islep shıǵarıladı. Solardan birinshisi Namangan wálayatında, 30 gektar maydanda toqımashılıq baǵdarında shólkemlestiriledi.
Jáne bir jańa qatnas – ótken jılı 12 texnopark sırt el kárxanalarınıń basqarıwına berildi. Házirshe olarǵa 2,5 milliard dollarlıq 27 joybar jaylastırılǵan. Bul tájiriybeni keńeytip, sırt el kompaniyalarınıń qatnasıwında jáne bir neshe texnoparkler shólkemlestiriw usınısı bildirildi.
Bıyıl eksporttı 30 milliard dollardan arttırıw mólsherlenbekte. Máselen, elimizde shiyki zatı bar bolǵan toqımashılıq, elektrotexnika sıyaqlı tarmaqlarda eksporttı 2-3 esege kóbeytiw imkaniyatı bar.
Sonıń ushın eki drayver tarmaqtı rawajlandırıw, eksportqa islep atırǵan kárxanalardı hár tárepleme qollap-quwatlaw ilajları kóriledi.
Atap aytqanda, eksportshılardı aylanıs qarjı menen támiyinlew ushın ayrıqsha faktoring shólkemi ashılıp, oǵan 100 million dollar ajıratıladı. Kárxanalardı xalıqaralıq sertifikat talaplarına beyimlestiriw qárejetleriniń 20 mıń dollarǵa shekemgi bólegi qaplap beriledi. Rawajlanıw orayları (R&D) ushın alıp kelinetuǵın laboratoriya úskeneleri bajıxana bajılarınan azat etiledi. Xalıqaralıq marketpleysler arqalı jergilikli ónimlerin úgit-násiyatlaw ushın 2 million dollar qaratıladı.
Juwapkerlerge sırtqı bazarlardaǵı imkaniyattı tallap, úsh jıllıq eksport strategiyasın islep shıǵıw wazıypası qoyıldı.
Paxta jetistiriw hám qayta islewde de qosımsha bazar mexanizmleri engiziledi. Usı jıldan baslap, klasterler paxtaǵa talabı hám baha usınısın birjaǵa qoyadı, fermerler bolsa ózine maqulın saylap, fyuchers shártnamasın dúzedi. Jeńilletilgen kredit almay, ózi paxta jetistirgen fermerlerge birjada satqan paxtasınıń 10 procenti muǵdarında subsidiya beriledi. Jeńilletilgen kreditti 31-dekabrge shekem tolıq qaytarǵan fermerlerge kredittiń 4 procenti qaytarıp beriledi.
Sonday-aq, awıl xojalıǵı ónimin jetistiriwshi qıytaq jer iyeleri máhálle banklerine qarıydar boladı.
Májilis sońında mámleketimiz basshısı dúnyada investiciya hám bazarlar ushın báseki keskinligin jáne bir márte atap ótip, juwapkerlerge issheńlik hám nátiyjelilikti arttırıw talabın qoydı. Bul boyınsha qadaǵalaw hám soraw qattı bolatuǵını kórsetip ótildi.
Bas ministrge bıyılǵı 42 milliard dollar sırt el investiciyası boyınsha ayma-ay reje tastıyıqlap, orınlanıwın támiyinlew tapsırıldı.
Májiliste ministrler, tarmaq basshıları hám hákimlerdiń málimlemesi tıńlandı.

ÓzA