Insoniyat tarixi davomida jamiyat har doim o’z a’zolarini qo’llab-quvvatlash, ularning farovonligini ta’minlash va ijtimoiy adolatni qaror toptirish yo’llarini izlab kelgan. Bu jarayonda ijtimoiy ish sohasi nafaqat yordam ko’rsatish, balki jamiyatning barcha qatlamlarini birlashtirish va rivojlantirishga xizmat qiladigan muhim kasb va ilmiy yo’nalish sifatida shakllangan.

Ijtimoiy ish nima?

Ijtimoiy ish – bu shaxslar, oilalar, guruhlar va jamoalarning hayotiy qiyinchiliklarini yengish, ularning salohiyatini ro’yobga chiqarish va ijtimoiy adolatni ta’minlashga qaratilgan amaliy fan, kasbiy faoliyat va san’at uyg’unligidir. U insonning o’z muhiti bilan o’zaro munosabatini yaxshilash, muammolarni hal qilish va hayot sifatini oshirishga yo’naltirilgan.

Ijtimoiy ishning asosiy maqsadlari:

1. Shaxslar va oilalarni qo’llab-quvvatlash: Qiyin hayotiy vaziyatlarga tushib qolgan insonlar va oilalarga psixologik, ijtimoiy, huquqiy va iqtisodiy yordam ko’rsatish.
2. Ijtimoiy adolatni ta’minlash: Har bir insonning teng huquq va imkoniyatlarga ega bo’lishini targ’ib qilish, kamsitishlarga qarshi kurashish.
3. Jamiyatni rivojlantirish: Mahalliy jamoalarni mustahkamlash, ularning o’z muammolarini hal qilish salohiyatini oshirish va ijtimoiy hamjihatlikni rag’batlantirish.
4. Vulnerable guruhlarni himoya qilish: Bolalar, qariyalar, nogironligi bo’lgan shaxslar, migratsiya qurbonlari, zo’ravonlikdan jabr ko’rganlar kabi zaif qatlamlarning huquqlarini himoya qilish.
5. Profilaktika va oldini olish: Ijtimoiy muammolarning kelib chiqishining oldini olishga qaratilgan dastur va loyihalarni ishlab chiqish va amalga oshirish.

Ijtimoiy ish amaliyotining yo’nalishlari:

Ijtimoiy ish xodimlari jamiyatning turli sohalarida faoliyat yuritadilar:

• Sog’liqni saqlash: Kasalxonalar, poliklinikalar va ruhiy salomatlik markazlarida bemorlar va ularning oilalariga ijtimoiy-psixologik yordam ko’rsatish.
• Ta’lim: Maktablar va oliy ta’lim muassasalarida o’quvchilarning ijtimoiy-psixologik moslashuviga yordam berish.
• Bolalar va oilani himoya qilish: Yetim bolalar, qiyin ahvolga tushgan oilalar, zo’ravonlik qurboni bo’lgan bolalarga yordam berish.
• Adliya tizimi: Jazoni ijro etish muassasalarida mahkumlarga reabilitatsiya va reintegratsiya jarayonida yordam berish, probatsiya xizmatlarida ishlash.
• Mehnat va bandlik: Ishsiz shaxslarga ish topish, kasbiy qayta tayyorlash va ijtimoiy himoya choralarini olishda ko’maklashish.
• Qariyalar va nogironligi bo’lgan shaxslar: Ularning hayot sifatini yaxshilash, ijtimoiy xizmatlardan foydalanish imkoniyatlarini kengaytirish.
• Nodavlat notijorat tashkilotlari (NNT): Turli ijtimoiy loyihalar va dasturlarni amalga oshirish.

Ijtimoiy ish xodimining roli va xususiyatlari:

Ijtimoiy ish xodimi nafaqat maslahatchi, balki himoyachi, facilitator (ko’makchi), resurs yo’naltiruvchi va jamiyat tashkilotchisi hamdir. Bu kasb egalari quyidagi sifatlarga ega bo’lishi lozim:

• Empatiya va rahmdillik: Boshqalarning his-tuyg’ularini tushunish va ularga hamdard bo’lish.
• Aloqa ko’nikmalari: Samarali muloqot qilish va ishonchli munosabatlar o’rnatish.
• Muammo hal qilish qobiliyati: Murakkab vaziyatlarda innovatsion yechimlarni topa olish.
• Etik tamoyillarga sodiqlik: Maxfiylik, hurmat va adolat kabi kasbiy etika qoidalariga rioya qilish.
• Stressga chidamlilik: Qiyin vaziyatlarda xotirjamlikni saqlay olish.
• Madaniyatlararo kompetentlik: Turli madaniyatlarga mansub insonlar bilan ishlash qobiliyati.

Xulosa

Ijtimoiy ish – bu jamiyatning ahilligi, barqarorligi va rivojlanishining muhim ustuni. U insoniy qadr-qimmatni ulug’laydi, har bir shaxsning salohiyatiga ishonadi va ijtimoiy adolat sari intilishni rag’batlantiradi. Zamonaviy dunyoning murakkab muammolari – qashshoqlik, ishsizlik, migratsiya, iqlim

Shumanay tumanidagi «Inson» ijtimoiy xizmatlar markazi
«Sarmanbaykoʻl» mahallasi kompleks xizmat koʻrsatuvchi ijtimoiy xodim. Boranbaeva Feruza.