Inson hayotidagi eng muhim davr – bu go‘daklik. Yangi tug‘ilgan bola hali so‘zlay olmaydi, ammo u allaqachon his qiladi, sezadi va atrofdagi dunyo bilan o‘zicha aloqa o‘rnatadi. Psixologlar ta’kidlashicha, bolaning birinchi yili — uning butun keyingi ruhiy hayoti uchun poydevor davridir.

Dunyo bilan ilk tanishuv

Bola hayotining dastlabki oylarida uning har bir harakati reflekslarga asoslanadi. So‘rish, ushlash, yig‘lash — bu tabiiy himoya mexanizmlaridir. Ammo 2–3 oydan so‘ng bola atrofdagi tovushlarni eshitib, ranglarni farqlay boshlaydi. 6 oylikda esa yuzida quvonch, norozilik, hayrat kabi hislar paydo bo‘ladi. Shu tarzda go‘dak asta-sekin idrok qilishni, dunyoni his qilishni o‘rganadi.

Mehr — eng kuchli psixologik dori

Ona mehrining ta’sirini hech narsa bilan solishtirib bo‘lmaydi. Onaning quchog‘i, tabassumi, iliq ovozi bolaning ichki dunyosini tinchlantiradi, unga xavfsizlik hissini beradi. Mashhur ingliz psixologi Jon Bowlbi o‘z “attachment” nazariyasida aytganidek, onaga nisbatan mustahkam bog‘lanish bolaning butun hayoti davomida ruhiy barqarorligini ta’minlaydi.
Ona sevgisini yetarlicha his qilgan bola keyinchalik ham ijtimoiylashuvda faol, o‘ziga ishonchli va mehribon inson bo‘lib voyaga yetadi. Aksincha, mehrdan, e’tibordan mahrum muhitda o‘sgan go‘daklarda qo‘rquv, beqarorlik va ishonchsizlik kuchayadi.

So‘zsiz muloqot san’ati

Bola hayotining dastlabki oylarida kulish, yig‘lash va tovush chiqarish – bu uning “tili”. Shu orqali u onasiga, yaqinlariga o‘z hissiyotlarini bildiradi. 6 oylikdan boshlab go‘dak kattalarning yuz ifodalariga taqlid qiladi, 1 yoshga yaqin esa ilk so‘zlarini ayta boshlaydi. Bu jarayon orqali bola nafaqat muloqot qilishni, balki ijtimoiy qoidalarni ham o‘rganadi — kimga tabassum qilish, kimdan qo‘rqish kerakligini bilib oladi.
Muhit — ruhiy salomatlik garovi
Go‘daklikda bola uchun dunyo — bu uning uyi, oilasi, ota-onasining muomalasi. Uyda mehr, osoyishtalik va quvonch hukm sursa, bola o‘zini xavfsiz his qiladi. Ammo sovuq, befarq yoki zo‘ravon muhit bola psixikasida chuqur iz qoldiradi. Bunday bolalar ko‘pincha ishonchsiz, yig‘loqi yoki tortinchoq bo‘lib o‘sadi.
Psixologlar maslahat beradi: bolangiz bilan ko‘p gaplashing, unga tabassum qiling, quchog‘ingizda ushlab turing — bu oddiy ko‘rinadigan harakatlar aslida bolaning kelajakdagi ruhiy barqarorligining eng muhim garovidir.

Bir yil – butun umrga asos

Go‘daklik psixologiyasi insonning keyingi hayoti uchun poydevor vazifasini bajaradi. Bu davrda olingan hissiy tajriba, ishonch hissi va mehr muhiti bolaning kelajakdagi xulqi, o‘zini tutishi, hatto ijtimoiy moslashuvini belgilaydi.
Demak, ota-onalar, buvilar, parvarish bilan shug‘ullanuvchi har bir inson go‘dak bilan muloqotda bo‘lganida, aslida uning kelajagini shakllantirayotganini unutmasligi kerak.
Bir qarashda oddiy tuyuladigan tabassum, yumshoq so‘z yoki quchoq — bu bolangiz ruhiyati uchun eng kuchli doridir.

Salamat Shamshetdinov,

Qoraqalpog‘iston Respublikasi Shumanay tumani “Inson” ijtimoiy xizmatlar markazi mutaxassisi