Buxara wálayatında 19-aprel kúni Qandım gazdi qayta islew kompleksiniń iske túsiriliwine baǵıshlanǵan máresim bolıp ótti.
Ózbekstan uzaq múddetli joybarlardı ámelge asırıw imkaniyatın beretuǵın bay uglevodorod rezervlerine iye. Esap-sanaqlarǵa bola, Oraylıq Aziyada barlıq mineral rezervlerdiń úshten bir bólegi Ózbekstan aymaǵında jaylasqan. Elimiz gaz qazıp shıǵarıw boyınsha dúnyanıń dáslepki jigirmalıǵına kiredi.
Búgingi kúnde Ózbekstan neft-gaz sanaatı tek ǵana jer astı baylıqların qazıp alıw emes, al qayta islew hám ónim islep shıǵaratuǵın kompleksler sistemasına aylandı. Bul tarmaqta sanaat joqarı dárejede rawajlanıp, ishki hám sırtqı bazarda talap joqarı bolǵan ónimlerdi islep shıǵarıw hám satıw boyınsha bir qatar iri kárxanalardı birlestirdi.
Házirgi basqıshta tarmaqtıń tiykarǵı ekonomikalıq baǵdarlarınan biri uglevodorod shiyki zatın tereń qayta islew hám onnan qosımsha qunǵa iye ónimler islep shıǵarıw, shet el investiciyaların tartıw jáne eksport geografiyasın keńeytiw bolıp esaplanadı. Bul baǵdardaǵı joybarlardı ámelge asırıw ushın elimizge neft hám gaz qazıp shıǵarıwda jetekshi bolǵan bir qatar iri shet el kompaniyaları tartılmaqta. Rossiyanıń «Lukoyl» neft kompaniyası menen birgelikte «Qandım-Xauzak-Shodi-Qońırat» ónimdi bólistiriw kelisimi sheńberinde qurılǵan Qandım gazdi qayta islew kompleksi solardan bir bolıp tabıladı.
Qandım gazdi qayta islew kompleksi múddetinen 8 ay burın qurıp pitkerilgenin atap ótiw zárúr. Bunnan sarras eki jıl burın 2016-jıl 19-aprelde Qandım gazdi qayta islew kompleksi qurılısınıń baslanıwına baǵıshlanǵan máresim bolıp ótken edi. Kompleks hám infrastruktura obektlerin qurıwda 10 mıńǵa shamalas jumısshı-qánige qatnastı. Kárxana paydalanıwǵa tapsırılıwı menen 2 mıńnan aslam turaqlı jumıs ornı jaratıldı.
Qandım gazdi qayta islew kompleksi quramına gaz qazıp alıw hám jıynaw sisteması, eki gazdi qayta islew texnologiyalıq tarmaǵı, ónimlerdi júklew hám tasıw ushın terminallar, magistral gaz qubırı arqalı tábiyǵıy gazdi eksport etiw hám injenerlik jáne energoresurslar menen támiyinlew qurılmaları kiredi. Bul jerge gaz eki tábiyǵıy gaz jıynaw punktine birlesirilgen 114 qudıqtan keledi.
Komplektiń iske túsiriliwine baǵıshlanǵan máresimde Rossiya Federaciyası energetika ministri Aleksandr Novak, «Lukoyl» kompaniyasınıń prezidenti Vagit Alekperov, diplomatiyalıq korpus, mámleketlik hám jámiyetlik shólkemlerdiń wákilleri, zavodtıń jumısshı-injenerleri, jaslar, milliy hám shet el ǵalaba xabar qurallarınıń xızmetkerleri qatnastı.
Máresimde Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev shıǵıp sóyledi.
Mámleketimiz basshısı Háreketler strategiyasına muwapıq ámelge asırılıp atırǵan jumıslar sanaattıń jetekshi baǵdarların izbe-iz rawajlandırıwǵa xızmet etip atırǵanı nátiyjesinde janılǵı-energetika tarmaǵına tikkeley shet el investiciyaları jedel tartılıp atırǵanın atap ótti. Atap aytqanda, Qandım gazdi qayta islew kompleksi Ózbekstan menen Rossiyanıń birge islesiwi barlıq salalarda jedel rawajlanıp atırǵanınıń ayqın kórinisi ekenin atap ótti.
Rossiya Federaciyası Prezidenti Vladimir Putinniń qutlıqlawın usı eldiń energetika ministri Aleksandr Novak oqıp esittirdi.
«Lukoyl» kompaniyasınıń prezidenti Vagit Alekperov, Qandım gazdi qayta islew kompleksiniń injeneri Shaxzod Qurbonov, neft-gaz tarawınıń veteranı Komil Fozilov bul sáne elimiz ushın tariyxıy kún ekenin, shóldegi ájayıpatqa aylanǵan bul kompleks Ózbekstanda aymaqlardıń ekonomikasın rawajlandırıwǵa, xalıqtıń abadanlıǵın arttırıwǵa qaratılıp atırǵan reformalardıń nátiyjesi ekenin atap ótti.
Bunnan soń Qandım gazdi qayta islew kompleksi jumısına start beretuǵın simvolikalıq túyme basıldı.
– Biz búgin oǵada áhmiyetli waqıyanıń gúwası boldıq, – dedi Rossiya Federaciyasınıń Ózbekstandaǵı Ayrıqsha hám tolıq huqıqlı elshisi Vladimir Tyurdenov. – Men eki jıl burın, mine, usı komplekstiń tırnaǵı qoyılǵan kúndi qanaatlanıwshılıq penen esleymen. Qandım joybarı Ózbekstannıń ekonomikasında ayrıqsha orın iyeleydi. Prezident Shavkat Mirziyoevtiń atap ótkenindey, Qandım kompleksi Ózbekstanǵa tek tábiyǵıy shiyki zat penen sheklenip qalmastan, onı tereń qayta islew boyınsha da úlken imkaniyat jaratadı.
– Bul úlken sanaat kárxanası Ózbekstan, Rossiya hám Koreya Respublikasınıń tabıslı birge ilesiwiniń ayqın úlgisi bolıp esaplanadı, – dedi Koreya Respublikasınıń elimizdegi Ayrıqsha hám tolıq huqıqlı elshisi Kvon Yong U. – Qandım kompleksi Ózbekstanda gazden ónimli paydlanıw, onı eksport etiw kórsetkishlerin arttırıwǵa salmaqlı úles qosadı, tabıslı ámelge asırılǵan bul joybar basqa tarawlardı modernizaciyalaw hám rawajlandırıw procesinde koreyalı investorlardıń qatnası artıwına úlken túrtki beredi, dep oylayman.
Juwmaqlap aytqanda, Qandım gazdi qayta islew kompleksiniń iske túsiriliwi Ózbekstanda gaz kánlerin ózlestiriwde jańa basqıshtı baslap berdi. Ózbekstan ekonomikasınıń jetekshi tarmaqlarınan biri bolǵan neft-gaz salasınıń rawajlanıwı elimizdiń rawajlanıwı hám xalqımızdıń abadanlıǵı jáne de artıwında áhmiyetli faktor boladı.
Mámleketimiz basshısı komplekstiń texnologiyalıq procesin kózden ótkerdi. Laboratoriya hám oraylıq basqarıw pultinde boldı.
Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev Buxaraǵa sapar etiwi dawamında wálayat hám rayonlardıń hákimleri, xojalıq birlespeleriniń basshıları, juwapker adamlar menen májilis ótkerdi.
Májiliste mámleketimiz basshısınıń usı jıl 16-17-fevral kúnleri wálayatqa sapar etiwi barısında belgilengen wazıypalardıń orınlanıwı dodalandı.
* * *
Usı kúni Prezidentimiz Shavkat Mirziyoev Nawayı wálayatına bardı.
Mámleketimiz basshısı dáslep wálayattaǵı tórt sektor basshıları, shólkemler hám vedomstvolardıń juwapker adamları menen sóylesti. Onda Prezidentimizdiń usı jıl 2-mart kúni wálayatqa sapar etiwi waqtında belgilengen wazıypalardıń orınlanıw barısı kórip shıǵıldı. Wálayattıń sociallıq-ekonomikalıq potencialın arttırıw, xalıqtıń turmıs abadanlıǵın joqarılatıwǵa qaratılǵan wazıypalar belgilep alındı.
Shavkat Mirziyoev «Nawayıazot» akcionerlik jámiyetiniń jumısı menen tanıstı. «Nawayıazot» akcionerlik jámiyeti 1964-jılı iske túsirilgen. Kárxanada awıl xojalıǵı, neft-gaz tarmaǵı, energetika hám taw-kán sanaatınıń zárúrligi ushın 70 ten aslam túrdegi ónim islep shıǵarıladı. Waqıttıń ótiwi menen texnologiyalıq úskeneler hám qurılmalar fizikalıq jáne ruwxıy jaqtan gónerdi. Kóp muǵdarda elektr energiyası hám basqa da tábiyǵıy resurslardı jumsaw esabınan ónim islep shıǵara basladı. Yaǵnıy paydalı jumıs koefficienti búgingi dáwirge ulıwma sáykes kelmey qaldı. Usı tárepleri itibarǵa alınıp, kárxanada basqıshpa-basqısh modernizaciyalaw jumısları ámelge asırılmaqta.
Atap aytqanda, jámiyet aymaǵında úsh iri investiciyalıq joybar – Polivinilxlorid (PVX), kaustikalıq soda hám metanol islep shıǵarıw, Ammiak hám karbomid islep shıǵarıw hám Azot kislotasın islep shıǵarıw kárxanalarınıń qurılısı qızǵın dawam etpekte. Bul kárxanalarǵa zamanagóy, únemlewshi texnologiyalıq úskeneler ornatıladı.
Prezidentimiz jańa obektlerdegi dóretiwshilik jumıslar menen tanıstı, qurılısshılar, shet el investorları menen pikirlesti.
Polivinilxlorid (PVX), kaustikalıq soda hám metanol islep shıǵarıw joybarınıń ulıwma nırqı 500 million AQSh dollarınan artadı. Qurılıs jumısların Qıtaydıń «China CAMC Engineering CO.LTD» hám «HQC (Shanghai)» kompaniyaları konsorsiumı hám elimiz qánigeleri ámelge asırmaqta.
Kárxana paydalanıwǵa tapsırılǵannan soń, jılına importtıń ornın basatuǵın 100 mıń tonna polivinilxlorid, 75 mıń tonna kaustikalıq soda, 300 mıń tonna metanol tayarlanadı. 900 den aslam jumıs ornı jaratıladı. Ónimniń 50 procentten zıyatın eksport etiw názerde tutılǵan.
Qurılıs jumıslarında 197 zamanagóy texnika, 1280 jumısshı miynet etpekte. Kárxananı maman xızmetkerler menen támiyinlewge de ayrıqsha itibar qaratılmaqta. Bul jerge ornatılatuǵın zamanagóy úskenelerdi basqarıw ushın elimizdegi joqarı bilimlendiriw mákemelerinde injener-texnolog, mexanik, energetik, ekonomist hám baǵdarlamashılar tayarlanbaqta. Jumısshılardıń tiykarǵı bólegi Nawayı qalasındaǵı kásip-óner kolledjlerinde tayarlanadı.
Mámleketimiz basshısı usı sıyaqlı iri óndiris kárxanalarınıń elimiz ekonomikasındaǵı ornına toqtap, qurılıs jumısların tez hám sapalı juwmaqlaw boyınsha juwapker adamlarǵa tapsırmalar berdi.
«Nawayıazot» akcionerlik jámiyetiniń bar energiyanı jumsawı joqarı bolǵan ammiak islep shıǵarıw 1-2-gezeklerin ekspluataciyadan shıǵarıw názerde tutılǵan. Atap aytqanda, Ammiak hám karbomid islep shıǵarıw boyınsha ulıwma nırqı 985 million dollar bolǵan joybar ámelge asırılmaqta. Qurılıs jumısları juwmaqlanǵannan soń bul jerde jılına 660 mıń tonna ammiak, sonday-aq, 577,5 mıń tonna karbomid alıw, olardan tayarlanatuǵın mineral tóginlerdiń túrin arttırıw múmkinshiligi payda boladı. 500 ge shamalas jumıs ornı jaratıladı.
Yaponiyalı birge islesiwshiler «Mitsubishi Heavy Industries, Ltd”, “Mitsubishi Corporation» kompaniyaları menen birgelikte qurılıp atırǵan kompleksti 2020-jılı paydalanıwǵa tapsırıw rejelestirilgen.
Akcionerlik jámiyetiniń azot islep shıǵarıw boyınsha burınǵı 1-2-gezekleri de ekspluataciyadan shıǵarılmaqta. Yaǵnıy kelesi jılı jáne bir joybar – Azot kislotasın islep shıǵarıw kompleksiniń qurılısın juwmaqlaw rejelestirilgen. Texnikalıq ekonomikalıq tiykarlarǵa muwapıq ulıwma nırqı 216,6 million dollarǵa teń bul óndirislik obekti Shveycariyanıń «CASALE SA» kompaniyası tárepinen qurılmaqta. Bul jerde jılına 500 mıń tonna ónim tayarlaw múmkin boladı, 122 jumıs ornı jaratıladı.
Usı sıyaqlı iri óndiris kárxanalarında miynet etetuǵın tájiriybeli injener hám jumısshı-xızmetkerlerdi tayarlawǵa ayrıqsha itibar qaratıw zárúr. Kerek bolsa, olardı shet eldegi kárxanalarǵa jiberip, tájiriybe almasıwın hám mamanlıǵın arttırıwın jolǵa qoyımız tiyis, dedi Shavkat Mirziyoev.
Matnazar ELMURODOV,
Ziyodulla JONIBEKOV,
ÓzA nıń arnawlı xabarshıları