Ózbekstan Respublikası Prezidenti Shavkat Mirziyoev 10-iyun kúni paytaxtımızdaǵı Xalıqaralıq kongress orayında tórtinshi Tashkent xalıqaralıq investiciyalıq forumnıń jalpı májilisinde qatnastı.

Ilajda Bolgariya Prezidenti Rumen Radev, Slovakiya Bas ministri Robert Fico, Qazaqstan Bas ministri Oljas Bektenov, Qırǵızstan Húkimetiniń baslıǵı Adilbek Kasimaliev, Tájikstan Bas ministri Qohir Rasulzada, Ázerbayjan Bas ministri Ali Asadov, Rossiya Húkimeti baslıǵınıń orınbasarı Aleksandr Novak, Túrkmenstan Ministrler Kabineti baslıǵınıń orınbasarı Nokerguli Ataguliev, hám Evropada qáwipsizlik hám birge islesiw shólkeminiń ámeldegi baslıǵı, Finlyandiya sırtqı isler ministri Elina Valtonen, Evropa tikleniw hám rawajlanıw bankiniń prezidenti Odil Reno-Basso hám Jańa rawajlanıw bankiniń prezidenti Dilma Rusef de qatnastı.
Ulıwma forumǵa 100den aslam mámleketten 7,5 mıńnan aslam delegat, sonıń ishinde, 3 mıńǵa shamalas sırt elli miyman keldi. Bıyılǵı ilaj jańa, keńeytilgen túrde ótkerilmekte. Onıń sheńberinde birinshi márte Ózbekstan kompaniyalarınıń joybarları hám birgeliktegi baslamaları kórsetilip atırǵan qánigelesken kórgizbe shólkemlestirildi.
Mámleketimiz basshısı forumdaǵı shıǵıp sóylegen sózin dúnyadaǵı búgingi jaǵdaydı qısqasha tallawdan basladı. Búgingi kúnde geosiyasiy processler jedellik penen ózgerip, global qáwipsizlik hám turaqlı rawajlanıwǵa qáwipler kúsheyip atırǵanı atap ótildi.
Ekonomikalıq krizistiń keskinlesiwi hám finanslıq resurslardıń jetispewshiligi nátiyjesinde dúnya jalpı ishki óniminiń ósiw pátleri izbe-iz úshinshi jıl tómenlemekte.
Ózbekstan basshısı regionallıq kelispewshilikler hám mashqalalardı tek ǵana diplomatiyalıq qurallar menen emes, xalıqaralıq huqıq normaları hám principleri tiykarında, BMSh rezolyuciyalarına muwapıq sheshiw áhmiyetli ekenligin atap ótti.
– Men házir atap ótken mashqalalar boyınsha barlıq sherik mámleketlerimizdi ashıq hám keń kólemli xalıqaralıq birge islesiwge shaqıramız. Sebebi forumnıń tiykarǵı teması bolǵan investiciyalar – tek ǵana ekonomikalıq rawajlanıwdıń emes, al tınıshlıq hám turaqlılıqtıń kepili bolıp esaplanadı,-dedi mámleketimiz basshısı.
Ózbekstan jetekshisi tek ǵana dáramat keltiretuǵın emes, al insan qádirin ulıǵlaw, onıń turmıslıq mápleri hám jámiyettiń rawajlanıwın támiyinlew ushın bekkem tiykar bolıp xızmet etetuǵın investiciyalıq ortalıqtı jaratıwǵa shaqırdı.
Mámleketimizdiń ekonomikalıq rawajlanıwın támiyinlew baǵdarındaǵı jetiskenliklerine ayrıqsha toqtap ótildi. Keyingi 8 jılda Ózbekstannıń jalpı ishki ónimi eki esege kóbeydi. Bul kórsetkishti 2030-jılǵa barıp 200 milliard dollarǵa jetkeriw maqset etilgen. 2024-jılı investiciyalar kólemi 35 milliard dollarǵa, eksport bolsa 27 milliard dollarǵa jetken.
Sońǵı 5 jıl ishinde Ózbekstan Ekonomikalıq erkinlik indeksinde 48 tekshege, Garvardtıń Ekonomikalıq qıyınshılıq indeksinde 28 tekshege kóterildi.
Ótken ayda abıraylı “S&P” agentligi Ózbekstannıń suveren reytingi boyınsha prognozın “turaqlı”dan “unamlı”ǵa kóterdi.
Búgin dúnya ekonomikası jańa ózgerisler bosaǵasında turǵanın atap ótip, Ózbekstan Prezidenti tórt áhmiyetli baǵdar boyınsha birge islesiw zárúr ekenligin kórsetip ótti.
Birinshisi – «jasıl» ekonomika modeline ótiw.
– Biz ekonomikanı turaqlı energiya resursları menen támiyinlew ushın, áyne, «jasıl» energetikanı rawajlandırıwǵa qatań bel baylaǵanbız, – dedi mámleketimiz jetekshisi.
Keyingi jıllarda bul tarawǵa derlik 6 milliard dollar tikkeley sırt el investiciyaları tartıldı. Elektr energiyasın islep shıǵarıw kólemi 59 milliardtan 82 milliard kilovatt saatqa arttı. Kelesi 5 jılda bul kórsetkish 120 milliard kilovatt-saattan artıp, «jasıl» energiya úlesi 54 procentke jetedi.
Elektr tarmaqların jańalawǵa da 4 milliard dollar tartıladı. Usı jılı Samarqand qalasında, kelesi jılı jáne 8 aymaqta elektr tarmaqları jeke menshik sheriklikke beriledi.
Birinshi márte «jasıl sertifikatlar» hám uglerod birlikleriniń sawdasın jolǵa qoyıw rejelestirilgen. Ózbekstan global uglerod bazarlarına qosıladı, «Jasıl Ózbekstan» klimat investiciyalarınıń platforması jaratıladı.
Ekinshiden, sanlı texnologiyalar hám jasalma intellekt ekonomikasınıń jańa «drayveri»ne aylanbaqta.
– Mámleketimizde usı jıldıń ózinde IT eksportı 1 milliard dollarǵa jetedi. 2030-jılǵa barıp, bul kórsetkishti 5 esege arttırıw ushın potencialımız da, imkaniyatımız de jeterli, – dedi mámleketimiz basshısı.
Ózbekstannıń bul baǵdardaǵı jeńisleri xalıqaralıq kólemde tán alınbaqta. Atap aytqanda, Xalıqaralıq jasalma intelektte tayarlıq indeksinde mámleketimiz bir jılda 17 tekshege kóterildi.
Kelesi jılı «Bultlı texnologiyalar» milliy platforması iske túsiriledi. Jaqın 5 jılda jeke menshik investorlar menen birge 500 megavattan aslam quwatlılıqta 20 data-oray qurıladı.
Bay tariyxımız, qádiriyatlarımız hám jańa kreativ ideyalardı jámlestiretuǵın milliy jasalma intellekt modelin islep shıǵıw rejelestirilgen. Bul sistemanıń nátiyjeliligin támiyinlew maqsetinde “Bir million jasalma intellekt jetekshileri” joybarı baslandı.
Mámleketimiz basshısı birgeliktegi háreketler menen Ózbekstan abıraylı IT hám fintex xabına aylanatuǵınına isenim bildirdi.
Úshinshiden, finanslıq sistema hám texnologiyalar túp-tiykarınan ózgermekte.
– Biz jaqında Xalıqaralıq valyuta qorı hám Jáhán banki menen birgelikte Ózbekstannıń finans sektorın birinshi márte kompleksli bahalawdan ótkerdik. Olar bank, qarjı, qamsızlandırıw, kapital bazarındaǵı reformalarımızdı tolıq qollap-quwatladı,-dedi mámleketimiz basshısı.
Bul tarawlardı keyingi basqıshqa alıp shıǵıw ushın Finanslıq turaqlılıq keńesi dúziledi, Oraylıq bank janında kiberqáwipsizlik hám finanslıq texnologiyalar platformaları iske qosıladı.
Qamsızlandırıw sistemasında reformalar baslandı, Milliy qayta qamsızlandırıw kompaniyası hám Global qayta qamsızlandırıw sanlı platforması shólkemlestirildi.
Startaplar ushın alternativ finanslıq qural – venchurlar jedel rawajlanbaqta. Máselen, ótken jılı eki milliy startap kompaniyasınıń bahası birinshi márte 1 milliard dollardan astı.
Bunday kompaniyalardı kóbeytiw maqsetinde “Alternativ investiciya qorları haqqında”ǵı nızam joybarı islep shıǵıldı. Kelesi 5 jılda venchur hám basqa da alternativ investiciyalar kólemi 1 milliard dollarǵa jetkeriledi.
Jáne bir baǵdar – “Tórtinshi sanaat revolyuciyası” sharayatında texnologiyalıq minerallarǵa talap bir neshe esege kóbeymekte.
Ózbekistanda volfram, molibden, magniy, litiy, grafit, vanadiy, titan hám basqa minerallardıń úlken qorları anıqlangan. Jer astı baylıqlarımızdıń ulıwma potencialı 3 trillion dollarǵa bahalanbaqta.
– Regionımızdıń minerallardan joqarı qosımsha qunlı ónimler islep shıǵarıw “xabı”na aylanıwı ushın barlıq imkaniyatlar bar. Bul baǵdarda Tashkent hám Samarqand wálayatlarında “Keleshek metalları texnoparki”n qurmaqtamız,-dedi mámleketimiz basshısı.
Sonlıqtan geologiya-izlew jumıslarınan tayar ónim islep shıǵarıwǵa bolǵan tolıq shınjırdı jolǵa qoyǵan investorlarǵa 10 jıl dawamında renta salıǵın qaytarıp beriw usınıs etildi.
Ózbekstan Prezidenti óziniń shıǵıp sóylegen sózinde «Jańa Ózbekstan – investiciyalar ushın úlken imkaniyatlar mámleketi» principin ámelde júzege shıǵarıwǵa ayrıqsha itibar qarattı.
Birinshiden, Ózbekstan kelesi jılı Jáhán sawda shólkemine aǵza bolıwdı maqset etken. Bul baǵdarda onlaǵan nızamlar, júzlegen standartlar xalıqaralıq talaplarǵa beyimlestirildi. Bul process usı jılı tolıq juwmaqlanadı.
Ekinshiden, sırt el investorları ushın jáne de qolaylı sharayatlar jaratıw maqsetinde jergilikli kompaniyalar menen birdey sharayatlardı kepilleytuǵın “milliy rejim,” mámleketlik uyımlar menen óz-ara birge islesiwde “bir ayna” principi engiziledi, investiciyalıq jumıstı kepillikli qorǵaw sisteması jaratıladı.
Bunday ilajlar arqalı 2030-jılǵa barıp Ózbekstannıń kredit reytingin “investiciyalıq” dárejege kóteriw rejelestirilgen.
Úshinshiden, mámleketlik kompaniyalardı menshiklestiriwde olardı mámlekettiń abadan ósiwine xızmet etetuǵın iri aktivlerge aylandırıw jolı tańlandı.
18 iri kompaniya hám banklerdegi derlik 2 milliard dollarlıq mámleketlik úleslerdi birlestirgen Milliy investiciya qorı shólkemlestirildi. Qordı basqarıwǵa abıraylı “Franklin Templeton” xalıqaralıq kompaniyası tartılǵan. Kelesi jılı fond akciyaları paketin xalıqaralıq IPOǵa shıǵarıw rejelestirilgen.
Bunnan tısqarı, professional konsultantlar tartılıp, eki jıl ishinde 29 iri mámleketlik kompaniya menshiklestiriledi.
Tórtinshiden, jeke menshik kapitaldı tartqan halda transport hám logistikanı rawajlandırıwǵa úlken itibar qaratılmaqta. Máselen, Samarqand, Namangan, Buxara hám Úrgensh xalıqaralıq aeroportları mámleketlik-jeke menshik sheriklik tiykarında potenciallı investorlarǵa basqarıwǵa berilgen.
Úrgensh aeroportın basqarıwǵa dúnyanıń jetekshi “Inchxon” kompaniyası tartıldı. Kelesi jılı Nókis, Termiz, Ferǵana, Nawayı aeroportları boyınsha tenderler ótkeriledi.
Bunnan tısqarı, paytaxtımız xalqınıń 5 millionnan asatuǵının esapqa alıp, 2 million xalıqqa mólsherlengen Jańa Tashkent qalası qurıladı. Bul jerde aeroport, temir jol hám avtomobil transportın baylanıstıratuǵın, jılına 20 million jolawshıǵa xızmet kórsetetuǵın multimodal xab qurıladı.
Besinshiden, Oraylıq Aziyada pútkilley jańa birge islesiw ortalıǵı qáliplesti. Sońǵı 8 jılda qońsı mámleketler menen tovar almasıw kólemi 3,5 eseden zıyatqa ósip, derlik 13 milliard dollardı quradı.
Iri investiciyalıq joybarlar ámelge asırılmaqta. “Qıtay – Qırǵızstan – Ózbekstan” temir jolınıń qurılısı baslandı, iri energetika hám infrastruktura joybarların tayarlaw jumısları alıp barılmaqta.
Usı múnásibet penen Ózbekstan jetekshisi Oraylıq Aziyada “Investiciya hám sawda ushın birden-bir aymaq” konncepciyasın alǵa qoyıwdı usınıs etti.
– Usı jerde xalıqaralıq shólkemlerge múrájat etpekshimen: regionallıq joybarlardı qollap-quwatlaw ushın jańa qarjı mexanizmlerin jolǵa qoyıw waqtı keldi. Birgelikte háreket etsek, Oraylıq Aziyanı tınıshlıq hám rawajlanıw mákanına aylandıramız, – dedi Prezident.
Sóziniń juwmaǵında Ózbekstan basshısı qatnasıwshılardıń itibarın investiciyalar mámleketimiz ushın tek ǵana qarjı resursı emes, al texnologiyalar, bilimler, maman kadrlar, sonday-aq, xalıqaralıq óndiris shınjırlarına integraciyalasıw ekenine qarattı.
– Ózbekstan mine, usınday jaqsı ideyalar menen keletuǵın sırt el investorlarına barlıq sharayatlardı jaratıp beredi, olardı hár tárepleme qollap-quwatlaydı hám bunı kepillikleydi, – dedi mámleketimiz jetekshisi.
Jalpı májiliste shıǵıp sóylegenler Jańa Ózbekstandaǵı reformalardıń nátiyjelerin joqarı bahalap, mámleketimiz benen tiykarǵı tarmaqlarda investiciyalıq birge islesiwdi bunnan bılay da keńeytiw boyınsha óz usınısları menen baslamaların bildirdi.
Tashkent xalıqaralıq investiciyalıq forumı 12-iyun kúni óz jumısın juwmaqlaydı.
11-iyun kúni Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń qatnasıwında Sırt el investorları keńesiniń jalpı májilisi bolıp ótedi.

ÓzA