So‘nggi yillarda sun’iy intellekt (SI) texnologiyalari tez sur’atlarda rivojlanib, ko‘plab sohalarda inqilobiy o‘zgarishlar sodir bo‘lmoqda. Biz kundalik hayotimizda, ta’limdan tortib tibbiyotgacha, sanoatdan tortib xizmat ko‘rsatish sohasigacha, sun’iy intellektning ta’sirini his qila boshladik. Ammo, bu texnologiya faqat yutuqlarni olib kelayotgan emas, balki o’ziga xos xavflar va mas’uliyatlarni ham taqozo qilmoqda.
Sun’iy Intellektning Foydali Tomonlari
Ishlab chiqarish va sanoatni avtomatlashtirish:
SI robotlar va dasturiy yechimlar orqali fabrikalarda qo‘lda bajariladigan ko‘plab ishlarni avtomatlashtirishga yordam bermoqda. Bu jarayon ishlab chiqarishni tezlashtirib, xarajatlarni kamaytiradi va inson resurslarini boshqa yaratish jarayonlariga yo‘naltiradi.
Tibbiyotdagi inqilobiy o‘zgarishlar:
Sun’iy intellekt diagnostika qilish va davolash usullarini takomillashtirib, o‘z vaqtida kasalliklarni aniqlash va davolashga yordam beradi. Masalan, tasviriy diagnostikada sun’iy intellekt texnologiyalari o‘simtalarni aniqlashda aniq natijalarni berishi mumkin.
Ta’limda innovatsiyalar
SI asosidagi ta’lim platformalari o‘quvchilar va talabalarga moslashtirilgan bilim olish imkoniyatini taqdim etadi. O‘quv dasturlarini shaxsiylashtirish va o‘zlashtirishni monitoring qilish orqali ta’lim jarayonlari samaradorligini oshiradi.
Transport va logistika:
Avtonom transport vositalari sun’iy intellekt orqali boshqarilmoqda. Bu nafaqat yo‘llardagi xavfsizlikni oshiradi, balki logistika tizimlarining tezkorligini ham ta’minlaydi.
Sun’iy Intellektning Zararli Tomonlari
Ishsizlik:
Sun’iy intellektning keng tarqalishi tufayli avtomatlashtirish natijasida ba’zi kasblar eskirib qolishi mumkin. Robotlar va sun’iy intellekt tizimlari ko‘plab qo‘l mehnati talab qiladigan ishlarni egallab olishi kutilmoqda, bu esa global miqyosda ishsizlik darajasining oshishiga olib kelishi mumkin.
Shaxsiy hayotning buzilishi:
Sun’iy intellekt asosidagi monitoring tizimlari insonlarning xatti-harakatlari, kommunikatsiyalar va shaxsiy ma’lumotlarini kuzatib borishi mumkin. Bu esa shaxsiy hayot daxlsizligi masalalarida jiddiy xavotirlar uyg‘otmoqda.
Etik muammolar:
Sun’iy intellektni qanday qilib etik me’yorlar doirasida ishlatish masalasi dolzarbdir. Sun’iy intellektning qaror qabul qilish qobiliyati, algoritmik diskriminatsiya va noto‘g‘ri qarorlar qabul qilish xavfi jamoatchilikda xavotir uyg‘otadi. Masalan, noto‘g‘ri ishlab chiqilgan algoritmlar biron guruh yoki shaxsni nohaq kamsitishi mumkin.
Kelajakda sun’iy intellektning bizning jamiyatimizga ta’siri chuqurroq sezilishi kutilmoqda. Texnologiyaning bu qadar tez rivojlanishi huquqiy, iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda yangi muammolarni keltirib chiqaradi. Ish joylari va malakalar talablariga moslashish uchun yangi ko‘nikmalar talab etiladi. Boshqa tomondan, hukumatlar va jamiyatlar sun’iy intellekt texnologiyalarini boshqarish uchun kuchli yondashuv va qoidalar ishlab chiqishi kerak bo‘ladi.
Xulosa qilib aytganda, sun’iy intellekt texnologiyalari insoniyat oldida katta imkoniyatlarni ochib beradi, lekin bu texnologiyaning potensial xavflariga qarshi ehtiyotkorlik bilan yondashishimiz lozim. SI yutuqlarini foydali va xavfsiz tarzda qo‘llash uchun ilm-fan, texnologiya va etik masalalarni muvozanatda saqlash kerak.
Diana Bazarbayeva,
QDU Qoraqalpoq filologiyasi va jurnalistika fakulteti 4-kurs talabasi
Qoraqalpog’iston axborot agentligi