Oʻzbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 16-oktyabr kuni kimyo sanoatini jadal rivojlantirish, tarmoqqa xorijiy investitsiya va zamonaviy texnologiyalarni jalb qilish masalalariga bagʻishlangan yigʻilish oʻtkazdi.
Maʼlumki, kimyo sohasi zamonaviy sanoatning “katalizatori” boʻlib, har qanday ishlab chiqarish negizida kimyoviy jarayonlar yotadi, bu sohasiz iqtisodiyotda taraqqiyot boʻlmaydi.
Oʻzbekiston zaminida Mendeleyev jadvalidagi qariyb barcha kimyoviy elementlar mavjud, mamlakatimiz uglevodorodlarga boy boʻlsa-da, kimyo sanoatimiz asosan qishloq xoʻjaligi uchun mineral oʻgʻit ishlab chiqarishga ixtisoslashgan.
Qurilish materiallari, farmatsevtika, toʻqimachilik,mashinasozlik kabi tarmoqlar uchun zarur boʻlgan murakkab polimerlar, katalizatorlar, reagentlar va sintetik tolalar ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyilmagan.
Buning oqibatida har yili 1,5 milliard dollarlik kimyo mahsulotlari import qilinmoqda. Ishlab chiqarilayotgan fosfor va kaliyli mineral oʻgʻitlar ham mavjud talabning faqat uchdan birini qoplaydi, xolos.
Murakkab mineral oʻgʻitlar ishlab chiqarish quvvatlari 60-70 foizga eskirgani energiya resurslarining ortiqcha sarflanishi, kimyo mahsulotlari tannarxining oshishiga olib kelmoqda.
Oʻtgan yildanmineral oʻgʻitga talabni qondirish uchun 3,1 milliard dollarlik 17 ta investitsiya loyihasi amalga oshirila boshladi. Bundan tashqari, kimyo sanoati mahsulotlarini diversifikatsiya qilish maqsadida 2025 yilgacha 4,2 milliard dollarlik yana 17 ta loyiha hayotga tatbiq etiladi.
Shuning uchun, kimyo tarmogʻiga xorijiy investitsiya va zamonaviy texnologiyalarni jalb qilish, mahsulot hajmi va turini koʻpaytirish, sohaning eksport salohiyatini oshirish “Oʻzkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyatining muhim va ustuvor vazifasi boʻlishi zarur.
Yigʻilishda tarmoqdagi kamchiliklarni bartaraf etish va kimyo sanoatini yanada rivojlantirish yuzasidan amalga oshiriladigan chora-tadbirlar muhokama qilindi. Taʼkidlanganidek, tarmoqni rivojlantirish uchun yangi zamonaviy ishlab chiqarish quvvatlarini ishga tushirish zarur.
Bugungi kunda mamlakatimizda azotli oʻgʻitlarga talab 73 foiz, fosforli oʻgʻitlarga 20 foiz taʼminlanmoqda. Azotli oʻgʻit ishlab chiqarish quvvatlarining oʻrtacha eskirish darajasi 64 foizni, fosforli oʻgʻit boʻyicha77 foizni tashkil qiladi.
Sohadagi vaziyatni yaxshilash maqsadida kelasi besh yilda umumiy qiymati 2,8 milliard dollarlik 9 ta loyihani ishga tushirish rejalashtirilgan boʻlib, buning natijasida mineral oʻgʻit va sulfat kislotasi ishlab chiqarish hajmi 2 barobar koʻpayadi. Azotli va kaliyli oʻgʻitlarga talab toʻla qoplanadi, fosforli oʻgʻitlarga ehtiyojni qondirish darajasi bir necha barobar oshiriladi.
Ayni paytda tabiiy gazning atigi 14 foizi, jumladan, kimyo tarmogʻida 5 foizi chuqur qayta ishlanmoqda. Kremniy, kaolin va gips xomashyosidan kimyoviy mahsulotlar ishlab chiqarish eʼtibordan chetda qolmoqda.
Maʼlumotlarga koʻra, yurtimizda ishlab chiqarilayotgan nooʻgʻit mahsulotlar, asosan polietilen, polipropilen, polistirolga xorijiy davlatlardagi ehtiyojning moliyaviy qiymati 100 milliard dollardan oshadi. Bu esa biz uchun yaxshi imkoniyatdir.
Shu sababli, kimyo sanoatida mahsulotlar turini diversifikatsiya qilish uchun organik moddalar ishlab chiqarish boʻyicha 15 ta va noorganik moddalar boʻyicha 8 ta loyihani amalga oshirish koʻzda tutilmoqda.
Prezidentimiz mutasaddi rahbarlarga ushbu loyihalarni amalga oshirishga xorijiy investorlarni jalb qilish boʻyicha topshiriqlar berdi.
Kimyo sanoatida yirik investitsiya loyihalarini hayotga tatbiq etish uchun tizimning moliyaviy barqarorligini taʼminlash lozim. Yigʻilishda “Oʻzkimyosanoat” aksiyadorlik jamiyatining moliyaviy ahvolini yaxshilash yuzasidan ham koʻrsatmalar berildi.
Sohaga innovatsiyalar umuman joriy qilinmagani, ilm-fan salohiyatidan samarali foydalanilmayotgani tanqid qilindi. Shuning uchun Koreya kimyo-texnologiyalari ilmiy-tadqiqot instituti (KRICT) bilan hamkorlikda Toshkent kimyo-texnologiya ilmiy-tadqiqot instituti negizida ilmiy-tadqiqot, loyihalash va muhandislik, kadrlar tayyorlashga ixtisoslashgan markaz barpo etishni tezlashtirish zarurligi taʼkidlandi.
Yigʻilishda mutasaddilarga belgilangan barcha vazifalar boʻyicha “Yoʻl xaritasi” ishlab chiqish va uning ijrosini muntazam muhokama qilib borish topshirildi.