УЯЛЫ ТОРАҢҒЫЛ
– Бүгинги күнниң өлшеми менен ески жағыс, «Ордабай»дан айландық, – деп бет бақтырмайтуғын дузлы самалында жүргенге көзлери лалаптай қызарып, еринлери аққуўақ тартқан Әлий өзин сыпайы тоңбас қалтырарға салды.
– Сексеўил боз жерди күсейтуғын, суўға онша дос емес өсимлик. Аўыл арасындағы екпелер жер жасырғандай болып қалды. Қалың путалықлары аң-қусқа толы. Қалған жағындағы бос жерлерге туқымын самал егип, тоғайдан тоғай туўыла береди. Жақын жылларда теңиздиң ултаны сыңсыған сексеўилзарлыққа айланарына шек келтирмейсең…
Бир ҳәптеге шамалас теңиз ултанында жүргенде таң қалғандай ҳәдийселерге дусластық. Көз ушындағы булдыраған қара, гүжимдей бүркелген жалғыз түп тораңғылдың шақалары сығасқан уя. Ишиндеги темир қанат палапанлары тынымсыз шүйкилдесип, мәйек басқанлар шығыңғы төслери көринер еди.
Ушқан қуслардың да қанатлары талып, Аралдай суўы дузлы теңизин қумсап келгени менен қумға уя, мәйек қоялмай, кеўиллери кеңликтен жалғыз түп тораңғылға сыйысыпты. Баспанасын қамысты топандай майдалап, жабысқақ ылай менен қарып муқыятлаған.
Күтпеген жерде, асықтай бултсыз ашық аспанды иймек тумсықлы, өткир тырнақлы қуслар қаплап, «уяларымызды бузып, палапанларымызға шикәс келтирсеңиз қарап қарап қалмаймыз» дегендей, айбарақ урысты…
СҮҢГИГИР ҚУС
Шағаладай суўдың бетиндеги қалқыған қалың шалаңға уя салатуғын сүңгигирлерди излеп, қайық жүргизбейтуғын, кийиздей қатты жерлерине шекем бардық. Сүңгигирдиң түрпаты ғаз-үйректен ғаўық емес, онша көзге түсе бермейтуғын қус. Төси ақ, қоразының баслары сарғыш-қызғыш түсли пөпекли. Таң қалғандай қәсийети, қалыңлық таңлап, жупласарда бир-бирлерине қәдди-бойларын тиклеп қарасса жыландай басларын ийискен. Артқа қарай шығыңқы аяқлары менен суўды тынымсыз, теңдей шамбырлатысып, бир-бириниң аўызларына алмагезек майда шабақлар салысқаны табысқанын аңлатар екен…
АҚҚУЎДЫҢ КӘРАМАТЫ
Если мергенлер аңлаўсызда болмаса аққуўды кийели қусқа санап атпаған. Айта берсе бир аққуў емес, тири жанлардың барлығы кийели. Обалы бар, ҳақ қанын төксе сазайын тартыпты…
Жубы жазылмайтуғын аққуўдың биреўине оқ тийсе екиншиси айланшықлап кетпеген. Бир-бирлерине садықлығын соннан бил, дүньядан тақ өтипти…
Көлге пишен орыўға барып, «қол мерген»лигине мақтанатуғын бир аўылласымыз геўгим түсире айдындағы қанатлары суўға патырлаған қусты дусмаллап атса, сулайтқаны аққуў болып шығады.
Аққуў кәраматын көрсетип, көлден шыға беристе трактор тиркемесине бастыра тийеген көк пишени жанады. Үйине аўып-талып жетсе мал қорасына от тийип, байлаўдағы саўын сыйыры үйтпе болған. Садақа бәле-қаданы қайтарар менен бир жанлық сойып, адамлардың пәтиясын алса да гүнасынан пәкленбеди…
Өмирбай Өтеўлиев,
жазыўшы, журналист.